آشنایی با رشته علوم آزمایشگاهی
رشته علوم آزمایشگاهی
رشته علوم آزمایشگاهی یکی از رشته‌های پیراپزشکی می باشد که از طریق بررسی و آنالیز خون و سایر مایعات و بافت‌های بدن بیماری‌های مختلف را تشخیص می دهد. با توجه به نقش مهم این رشته در پیشگیری و درمان بیماری‌ها، این رشته نقش مهمی در زمینه‌ی بهداشت و سلامت دارد.
چرا رشته علوم آزمایشگاهی مهم است؟
بیش از ۷۰ درصد تصمیم‌هایی که پزشکان برای تشخیص و درمان اتخاذ می کنند براساس نتایج آزمایشگاه است و بنابراین آزمایشگاه نقش بسیار حیاتی در سیستم بهداشتی دارد زیرا هدف آزمایشگاه این است که اطلاعات زیر را به پزشک ارائه دهد:
- آزمایشگاه باید بیماری یا حساسیت به بیماری را تشخیص دهد.
- نتایج آزمایشگاهی می تواند یک تشخیص را تایید یا رد کند.
- پزشکان را در کنترل و درمان بیماری راهنمایی کند.
- کارشناس آزمایشگاه با انجام آزمایش های مخصوص اثر بخشی دارو را بررسی کند.
واحدهای درسی رشته علوم آزمایشگاهی
بیوشیمی پزشکی، اصول ایمنی و حفاظت در آزمایشگاه، میکروب‌شناسی عمومی، خون‌شناسی، انگل‌شناسی، ایمونوهماتولوژی، ایمنی‌شناسی پزشکی، هورمون‌شناسی، اصول فنی و نگهداری تجهیزات آزمایشگاهی، ویروس‌شناسی پزشکی، قارچ‌شناسی پزشکی، آسیب‌شناسی عمومی، اصول مدیریت و قوانین آزمایشگاه، روش‌های کنترل کیفی در آزمایشگاه‌های بالینی، فارماکولوژی، آشنایی با بیماری‌های داخلی، سم‌شناسی، ژنتیک پزشکی، متون انگلیسی و ترمینولوژی پزشکی، باکتری‌شناسی پزشکی و آزمایشگاه‌های این دروس، دروس اصلی این رشته هستند.
مقاطع تحصیلی رشته علوم آزمایشگاهی
فارغ التحصیلان دوره کارشناسی علوم آزمایشگاهی می توانند در هریک از شاخه های مرتبط با رشته‌هایی مانند ژنتیک انسانی- بیوشیمی – خون شناسی – ایمنی شناسی – باکتری شناسی – میکروب شناسی – انگل شناسی – ویروس شناسی – قارچ شناسی – سم شناسی – بیو تکنولوژی و… در مقطع کارشناسی ارشد و سپس دکترای تخصصی (Ph.D ) ادامه تحصیل دهند.
زمینه‌های شغلی رشته علوم آزمایشگاهی
متخصصین این رشته می‌توانند در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و آزمایشگاه‌های بالینی مشغول به فعالیت شوند و بر اساس تخصص، مهارت، علاقه و دوره‌های کارآموزی که می‌گذرانند می‌توانند در بخش‌های مختلف تشخیصی یک آزمایشگاه تشخیص طبی کار کنند یا به فعالیت‌های پژوهشی بپردازند.
آزمایشگاه هایی که کارشناسان رشته علوم آزمایشگاهی می توانند شروع به فعایت کنند:
- آزمایشگاه‌های بالینی بیمارستان‌های دولتی و خصوصی
- آزمایشگاه‌های مراکز بهداشتی
- آزمایش‌های تشخیص طبی خصوصی
- انستیتوها و مراکز تحقیقاتی و آموزشی
- کارخانجات تولید وسایل و مواد آزمایشگاهی
- شرکتهای پخش فرآورده‌های بیولوژیک و آزمایشگاهی
- آزمایشگاه‌های پزشکی قانونی
- سازمان انتقال خون
- آزمایشگاه های کنترل کیفی صنایع دارویی و غذایی
گرایش‌های ارشد رشته علوم آزمایشگاهی
بیوشیمی بالینی، ژنتیک انسانی، بیوتکنولوژی پزشکی، ایمونولوژی، هماتولوژی، ویروس شناسی، میکروبیولوژی، قارچ شناسی و انگل شناسی گرایش‌های ارشد این رشته هستند.
امکان تاسیس آزمایشگاه برای فارغ‌التحصیلان رشته علوم آزمایشگاهی
افرادی که در مقطع دکتری علوم آزمایشگاهی فارغ التحصیل می‌شوند اجازه راه‌اندازی آزمایشگاه در گرایش تخصصی خودشان را دارند. بنابراین افرادی که قصد تاسیس آزمایشگاه دارند باید در یکی از رشته های پاتولوژی و علوم آزمایشگاهی مدرک دکتری حرفه‌ای را داشته باشند.
مهارت‌ها و توانایی‌های کسب شده پس از اتمام تحصیل در رشته علوم آزمایشگاهی
توانایی خواندن نام آزمایش‌های مختلف در نسخه پزشک، نمونه برداری از نمونه‌های بیولوژیک، آماده‌سازی و آنالیز نمونه‌ها، انجام آزمایش‌های مختلف مانند اندازه‌گیری قندخون، اوره خون، تعیین میزان آلودگی هوا، آب شناسی، آسیب شناسی، خون شناسی، ایمنی شناسی، تشخیص انواع انگل‌ها و قارچ‌ها و گزارش نتیجه‌ی آزمایش‌ها از جمله مهارت‌های کسب شده فارغ‌التحصیلان این رشته است.
آیا رشته علوم آزمایشگاهی طرح دارد؟
رشته علوم آزمایشگاهی مانند بسیاری دیگر از رشته های زیرمجموعه وزارت بهداشت دارای ۲سال طرح اجباری است.
درآمد فارغ التحصیلان رشته علوم آزمایشگاهی
در ارتباط با درآمد بازار کار رشته علوم آزمایشگاهی، آمار دقیقی در دسترس نبوده و می‌توان گفت که این میزان درآمد بستگی به محل کار و تجربیات افراد دارد. اما به طور کلی این رشته را می‌توان جزو رشته‌های دارای آینده شغلی مناسب دانست.
مزایا و معایب رشته علوم آزمایشگاهی
برخورد کمتر با بیماران و مسئولیت غیر مستقیم در قبال سلامت آنها را می‌توان از مزایای این رشته و خطر ابتلا به بیماری‌ها در صورت عدم رعایت نکات ایمنی و بهداشتی را می‌توان جزو نکات منفی کار در این حیطه دانست.
خطرات رشته علوم آزمایشگاهی
مانند هر رشته شغلی دیگری، رشته علوم آزمایشگاهی نیز خطرات خاص خود را دارد. برخی از این خطرات عبارتند از:
- خطرات بیولوژیکی و تماس با عوامل بیماری زا؛ کارشناسان علوم آزمایشگاهی در معرض خطر ابتلا به بیماری های مختلفی مانند هپاتیت، ایدز و… هستند. آلرژی؛ برخی از مواد و تجهیزات مورد استفاده در آزمایشگاه ها می توانند باعث ایجاد آلرژی در افراد شوند.
- خطرات شیمیایی و تماس با مواد شیمیایی خطرناک؛ کارشناسان علوم آزمایشگاهی در معرض خطر تماس با مواد شیمیایی خطرناکی مانند اسیدها، قلیاها و… هستند. مسمومیت؛ استنشاق یا بلع مواد شیمیایی خطرناک می تواند منجر به مسمومیت شود.
- خطرات فیزیکی و بریدگی و جراحت؛ کار با تجهیزات تیز و برنده می تواند منجر به بریدگی و جراحت شود. آتش سوزی و انفجار؛ برخی از مواد و تجهیزات مورد استفاده در آزمایشگاه ها می توانند خطر آتش سوزی و انفجار را به همراه داشته باشند.
- خطرات روانی و فشار کاری بالا؛ کار در محیط آزمایشگاهی و انجام آزمایش های دقیق می تواند فشار روانی زیادی را به همراه داشته باشد. تماس با مرگ و میر؛ کارشناسان علوم آزمایشگاهی در معرض مرگ و میر بیماران قرار دارند و این موضوع می تواند بر سلامت روان آنها تاثیر منفی بگذارد.
