اختلالات خونی و عوامل ایجاد آنها

علوم آزمایشگاهی, عمومی, محیط کشت

انواع اختلالات خونی کدامند؟

اختلالات خونی وضعیت‌هایی هستند که بر توانایی خون در عملکرد صحیح تأثیر می‌گذارند. علائم این بیماری به نوع اختلال خونی بستگی دارد. با این حال، برخی از علائم شایع شامل خستگی زیاد و کاهش وزن است.

بیشتر اختلالات خونی تعداد سلول‌ها، پروتئین‌ها، پلاکت‌ها یا مواد مغذی موجود در خون را کاهش می‌دهند یا در عملکرد آنها اختلال ایجاد می‌کنند. اکثر اختلالات خونی ناشی از جهش در بخش‌هایی از ژن های خاص است و می‌تواند در خانواده‌ها منتقل شود.

برخی از وضعیت‌های پزشکی، داروها و عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند باعث ایجاد اختلالات خونی شوند.

اختلال خون چیست؟

اختلال خون در هر وضعیتی یک یا چند بخش از خون و معمولا عملکرد آن تاثیر می‌گذارد.

بسیاری از اختلالات خون بر اساس بخش تاثیر پذیر خون نامیده می‌شوند.

دسته‌های زیر اختلالات خونی را توصیف می‌کنند که باعث کاهش اجزای خون می‌شوند یا بر عملکرد آنها تأثیر می‌گذارند:

آنمی(کم خونی) – اختلال در گلبول‌های قرمز خون
لکوپنی – اختلال در گلبول‌های سفید خون
ترومبوسیتوپنی – اختلال در پلاکت‌ها

دسته‌بندی اختلالات خونی که اجزای خون را افزایش می‌دهند عبارتند از:

اریتروسیتوز – اختلال در گلبول‌های قرمز خون
لکوسیتوز – اختلال در گلبول‌های سفید خون
ترومبوسیتمی یا ترومبوسیتوز – اختلال در پلاکت‌ها

انواع اختلالات گلبول سفید خون

گلبول‌های سفید خون به بدن کمک می‌کنند تا با عفونت مبارزه کند. زندگی آنها در مغز استخوان آغاز می‌شود و به

انواع مختلفی از سلول‌ها تبدیل می شوند که هر کدام وظیفه ایمنی متفاوتی دارند.

انواع سلول‌های اصلی عبارتند از:

نوتروفیل‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برند
لنفوسیت‌ها، ویروس‌ها را از بین می‌برند و سیستم ایمنی بدن را تنظیم می‌کنند
مونوسیت‌ها یا ماکروفاژها، باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌های کشته شده یا غیرفعال را تجزیه می‌کنند
بازوفیل‌ها و ائوزینوفیل‌ها، به بدن در پاسخگویی به واکنش‌های آلرژیک و از بین بردن انگل‌ها کمک کنند

برخی از اختلالات گلبول سفید خون بر همه‌ی انواع مختلف گلبول‌های سفید خون تاثیر می‌گذارد، در حالی که اختلالات دیگر تنها شامل یک یا دو نوع خاص است. از پنج نوع گلبول سفید، نوتروفیل‌ها و لنفوسیت‌ها بیشترین تاثیر را دارند.

بیشتر اختلالات گلبول سفید خون هم نوعی سرطان یا اختلالات پرولیفراتیو هستند.

اختلالات پرولیفراتیو شامل افزایش سریع تعداد گلبول‌های سفید خون است که در خون در گردش هستند. بیشتر به دلیل عفونت رخ می دهد، اگرچه گاهی اوقات سرطان‌های مغز استخوان ممکن است تاثیرگذار باشند.

با این حال، لکوپنی به دلیل کاهش میزان گردش گلبول‌های سفید خون است. لکوپنی معمولا به این دلیل رخ می دهد:

بیماری
عفونت
مسمومیت
برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها یا داروهای شیمی درمانی
جهش‌های ژنتیکی

سه نوع عمده سرطان خون که بر گلبول‌های سفید خون تاثیر می‌گذارد و شامل موارد زیر است:

لنفوم

لنفوم نوعی سرطان خون است که هنگام تغییر و تکثیر سریع لنفوسیت‌ها رخ می دهد.

دو نوع اصلی لنفوم : لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین

به گفته انجمن سرطان آمریکا، لنفوم غیر هوچکین یکی از شایع‌ترین انواع سرطان در ایالات متحده است که ۴ درصد از تمام سرطان‌ها را تشکیل می دهد. تخمین زده می‌شود که ۷۴٫۶۸۰ تشخیص در ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ انجام خواهد شد. ۷۰ درصد از افراد مبتلا به لنفوم غیر هوچکین حداقل ۵ سال پس از تشخیص به زندگی ادامه خواهند داد. بر اساس سایت آمار فکت در ایران نیز طبق آخرین آمار در سال ۲۰۱۹ تعداد مرگ و میر افراد بر اساس لنفوم غیر هوچکین ۱۵۸۱ نفر بوده است.

لنفوم هوچکین بسیار نادرتر از لنفوم غیر هوچکین است. به گفته انجمن سرطان آمریکا، حدود ۸۵۰۰ نفر در ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ این بیماری را داشتند. از بین افرادی که مبتلا به لنفوم هوچکین هستند، ۸۶ درصد حداقل ۵ سال به زندگی ادامه خواهند داد. به گفته دکتر سیفی (فوق تخصص خون و سرطان بالغان بیمارستان دکتر مسیح دانشوری) در گفت وگو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ۸۰ تا ۸۵ درصد موارد لنفوم هوچکین کاملا درمان می‌شود و دیگر بیماری عود نخواهد کرد، اما در ایران در سال ۲۰۱۹ تعداد مرگ و میر افراد بر اساس لنفوم هوچکین ۳۰۷ نفر بوده است.

لوسمی

لوسمی شامل ساخت گلبول‌های سفید غیرطبیعی در مغز استخوان هستند که با ساز و کار خود در تولید گلبول‌های قرمز و پلاکت ها اختلال ایجاد می کند. لوسمی می تواند حاد باشد و به سرعت رشد کند، یا مزمن باشد و به تدریج در طول زمان افزایش یابد.

انجمن لوسمی و لنفوم تخمین می زند که ۶۰۳۰۰ نفر در سال ۲۰۱۸ مورد آزمایش لوسمی قرار خواهند گرفت. بین سال های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۷ ، حدود ۶۳.۷ درصد از آمریکایی هایی که مبتلا به لوسمی تشخیص داده شده بودند، حداقل ۵ سال پس از تشخیص بیماری به زندگی ادامه دادند.

میلوما

میلوما شامل ساخت سلولهای پلاسما در مغز استخوان است که در رشد و عملکرد سایر سلول‌های خونی اختلال ایجاد می‌کند. شایع‌ترین نوع میلوما، مولتیپل میلوما است که در آن سلول‌های پلاسما غیر طبیعی در مکان‌های متعدد در استخوان یا مغز ایجاد می‌شوند یا تومور ایجاد می‌کنند.

انجمن سرطان آمریکا از سال ۲۰۰۸-۲۰۱۴ ، حدود ۵۰.۷ درصد از افراد مبتلا به میلوما حداقل ۵ سال پس از تشخیص، به زندگی ادامه دادند. در کل، میلوما بسیار نادر است. در سال ۲۰۱۸ ، میلوما تنها ۱.۸ درصد از تمام موارد سرطان تازه تشخیص داده شده را نشان می‌داد. بر اساس سایت آمار فکت در ایران نیز طبق آخرین آمار در سال ۲۰۱۹ تعداد مرگ و میر افراد بر اساس میلوما ۶۷۷ نفر بوده است.

آمار مرگ و میر سرطان در ایران

درمان و تشخیص سرطان خون

پزشک معمولا لوسمی، لنفوم و میلوما را با استفاده از موارد زیر تشخیص می دهد:

یک معاینه پزشکی و یک تاریخچه کامل پزشکی
آزمایش خون
آزمایش ادرار
آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان
پونکسیون کمری (بذل نخاعی) ، که در آن پزشکان مایع نخاعی را برای معاینه جمع آوری می کنند
تست های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، CT یا PET اسکن، MRI و سونوگرافی

سرطان‌های سلول‌های خونی که هنوز علائمی ایجاد نمی کنند ممکن است به غیر از نظارت نیاز به درمان نداشته باشند. پزشکان معمولا افراد مبتلا به سرطان خون تهاجمی یا فعال را با استفاده از ترکیبی از موارد زیر درمان می‌کنند:

شیمی درمانی
پرتو درمانی
جراحی
درمان دارویی هدفمند، داروهایی هستند که به افزایش اثربخشی داروهای شیمی درمانی یا از بین بردن عناصر سلول‌های سرطانی که توسط داروهای شیمی درمانی نمی‌کنند، کمک می‌کنند
پیوند سلول‌های بنیادی، که شامل تزریق حاوی سلول‌های مغز استخوان است که قادر به تشکیل سلول‌های خونی برای پر کردن سلول‌های تخریب شده هستند

مطالعه مقاله ی گلبول قرمز خون، هر آنچه باید درباره آن بدانیم

انواع اختلالات گلبول قرمز

آنمی (کم خونی)، قسمتی که گلبول‌های قرمز به اندازه‌ی کافی یافت نمی‌شوند یا سلول‌ها به درستی کار نمی‌کنند، از شایع‌ترین نوع اختلالات خونی است. به گفته انجمن هماتولوژی آمریکا، بیش از ۳ میلیون آمریکایی به آنمی(کم خونی) مبتلا هستند. رئیس دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان با اشاره به بررسی‌های انجام شده در کشور، اظهار کرد: ۱۶۵ هزار نفر بالای ۳۵ سال در کشور از نظر آنمی(کم خونی) مورد بررسی قرار گرفته‌اند که ۹ درصد این افراد در این طیف آنمی (کم خونی) قرار داشتند که ۱۲.۵ درصد آن را زنان و ۴.۵ درصد آقایان بودند.

رایج ترین انواع اختلالات گلبول قرمز عبارتند از:

آنمی(کم خونی) فقر آهن — زمانی که بدن آهن کافی ندارد یا نمی‌تواند به درستی آن را جذب کند
آنمی(کم خونی) بارداری — زمانی که تقاضا برای گلبول‌های قرمز بیشتر از حد طبیعی است
آنمی(کم خونی) کمبود ویتامین — معمولا ناشی از مصرف کم رژیم غذایی ویتامین B-12 و اسید فولیک است
آنمی(کم خونی) همولیتیک غیر ارثی — در آن گلبول‌های قرمز خون تخریب شده و در جریان خون به طور غیر‌طبیعی، یا توسط آسیب، بیماری، و یا داروها نابود می‌شوند
آنمی(کم خونی) همولیتیک ارثی — در آن گلبول‌های قرمز خون شکسته می‌شوند یا سریع‌تر از بدن می‌توانند آنها را جایگزین کنند
آنمی(کم خونی) آپلاستیک — زمانی که مغز استخوان تولید سلول‌های خونی کافی را متوقف می‌کند

درمان و تشخیص

اگر علت آنمی (کم خونی) آشکار نیست، مانند آسیب یا عفونت، یا برای ارزیابی آنمی (کم خونی)، پزشک موارد زیر را پیشنهاد می‌کند

انجام معاینه بالینی
بررسی سابقه پزشکی فردی و خانوادگی
انجام آزمایش خون، مانند شمارش کامل خون، شمارش رتیکولوسیت و اسمیر خون محیطی
انجام آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی

درمان بستگی به علت آن دارد اما به طور کلی شامل موارد زیر است:

انتقال خون
تغييرات رژیم غذایی
جراحی
داروهایی که تولید مغز استخوان و گلبول‌های قرمز جدید را تحریک می‌کنند

انواع اختلالات سلول پلاکت

اختلالات شایع پلاکت عبارتند از:

هموفیلی

هموفیلی بیماری ژنتیکی که ناشی از کمبود یا نقص فاکتورهای انعقادی در خون فرد است. افراد مبتلا به هموفیلی طولانی تر یا بیشتر از افراد فاقد این بیماری به صورت داخلی یا خارجی دچار خونریزی می‌شوند.

هموفیلی اغلب از والدین به فرزندانشان منتقل می‌شود، اما تخمین بنیاد ملی هموفیلی این است که تقریبا یک سوم موارد به طور خود به خود رشد می‌کنند. هموفیلی یکی از بیماری‌های شناخته شده خون است، اما هنوز هم بسیار نادر است و در حدود ۱ در ۵۰۰۰ نفر در بدو تولد اتفاق می‌افتد.

بیماری فون ویلبراند

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن فاقد فاکتور فون ویلبراند (VWF) باشد، ماده‌ای که به پلاکت‌ها اجازه می‌دهد تا به هم بچسبند و لخته تشکیل دهند. بیشتر موارد فون ویلبراند نسبتاً خفیف است و افراد ممکن است تنها در صورت آسیب دیدگی یا تحت عمل جراحی نیاز به درمان داشته باشند.

در حالی که بسیاری از اختلالات پلاکت شامل کاهش تعداد پلاکت‌های موجود در خون یا عملکرد آنها می‌شود، شرایط متعددی می‌تواند باعث افزایش پلاکت‌ها شود.

درمان و تشخیص

برای تشخیص و ارزیابی شرایط پلاکت، اکثر پزشکان انجام خواهند داد:

معاینه بالینی
بررسی سابقه پزشکی فردی و خانوادگی
آزمایش خون

درمان اختلالات لخته شدن خون به طور معمول شامل درمان جایگزینی است، جایی که پزشک عوامل لخته شدن خاصی را به فرد تزریق کرده که آنها فاقد آن است.

درمان بیشتر شامل:

دسموپرسین — یک هورمون مصنوعی است که باعث آزاد شدن فاکتور فون ویلبراند و فاکتور VIII می‌شود
داروهای ضد فیبرینولیتیک — که به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند
داروهای کنترل کننده تولد — برای کاهش چرخه‌های قاعدگی سنگین