علائم و عوارض دیابت و راه های پیشگیری از آن
علائم و عوارض دیابت و راه های پیشگیری از آن
دیابت یک بیماری مزمن است و تا آخر عمر مهمان بدن بیمار میماند. در این بیماری سطح گلوکز (قند خون) در خون بیش از حد بالا است. سطح گلوکز (قند خون) به طور معمول توسط هورمون انسولین تنظیم می شود که توسط پانکراس ساخته می شود. دیابت زمانی اتفاق می افتد که این هورمون و نحوه عملکرد آن در بدن دچار مشکل شود. خطر ابتلا به دیابت با افزایش سن افزایش می یابد و افراد بومی یکی از بالاترین میزان دیابت نوع 2 در جهان را دارند.
گلوکز در بدن
بدن از گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی خود استفاده می کند. گلوکز از غذاهایی که حاوی کربوهیدرات مانند سیب زمینی، نان، ماکارونی، برنج، میوه و شیر تهیه می شود. پس از هضم غذا، گلوکز آزاد شده و در جریان خون جذب می شود.
گلوکز در جریان خون باید به بافت های بدن منتقل شده تا سلول ها بتوانند از آن برای انرژی استفاده کنند. گلوکز اضافی نیز در کبد ذخیره یا به چربی تبدیل شده و در سایر بافت های بدن ذخیره می شود.
انسولین هورمونی توسط لوزالمعده(غده ای درست در زیر معده) ساخته می شود. انسولین کانال ها را باز می کند (کانال های گلوکز) که اجازه می دهد گلوکز از خون به سلول های بدن منتقل شود. همچنین اجازه می دهد تا گلوکز در عضله، کبد و سایر بافت ها ذخیره شود. این بخشی از فرایندی است که به عنوان متابولیسم گلوکز شناخته می شود.
در دیابت، پانکراس نمی تواند انسولین (دیابت نوع 1) تولید کند، یا سلول ها به درستی به انسولین پاسخ نمی دهند (مقاومت به انسولین) و پانکراس انسولین کمتری را برای نیازهای افزایش یافته بدن (دیابت نوع 2) تولید می کند.
اگر انسولین نتواند کار خود را انجام دهد، کانال های گلوکز نمی توانند به درستی باز شوند. گلوکز به جای وارد شدن به سلول ها برای انرژی، در خون ایجاد می شود. سطح قند خون بالا باعث مشکلات سلامتی مرتبط با دیابت شده که اغلب به عنوان عوارض شناخته می شود.
نشانه‌ها و علاِئم دیابت در زنان و مردان چیست ؟
برخی از انواع دیابت هیچ نشانه ای ندارند و می توانند برای مدت طولانی تشخیص داده نشوند، اما برخی از علائم رایج می توانند شامل موارد زیر باشند:
- تشنگی بیش از حد معمول
- ادرار بیشتر
- احساس خستگی و بی حالی
- درمان کند زخم ها
- خارش و عفونت های پوستی، به ویژه در اطراف دستگاه تناسلی
- تاری دید
- تهوع و استفراغ
- کاهش وزن
- نوسانات خلقی
کتواسیدوز دیابتی ، اتفاقی خطرناک !
کتواسیدوز یک موقعیت اضطراری پزشکی است. بیشتر موارد کتواسیدوز در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 ایجاد می شود، به خصوص اگر بیماری دیگری داشته باشند یا دوز انسولین را از دست بدهند. با این حال، می تواند اولین ارائه دیابت نوع 1 باشد.
علائم کتواسیدوز عبارتند از:
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- استفراغ
- ادرار بیشتر
- تغییر در هوشیاری
- کما
در صورت بروز این علائم فرد باید به دنبال مشاوره فوری پزشکی باشد.
انواع دیابت
انواع اصلی دیابت نوع 1 و نوع 2 نامیده می شوند. انواع دیگر شامل دیابت بارداری، دیابت بی مزه و پیش دیابت است.
دیابت نوع 1
دیابت نوع 1 ناشی از تخریب خود ایمنی سلول های تولید کننده انسولین در پانکراس است که به این معنی است که انسولین دیگر ساخته نمی شود.
یکی از شایع ترین بیماری های مزمن دوران کودکی در کشورهای توسعه یافته است.
اغلب در افراد زیر 30 سال ایجاد می شود، اما می تواند در هر سنی رخ دهد.
گاهی اوقات دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین نامیده می شود، اگر چه این اصطلاحات دیگر در استفاده مشترک نیستند.
هیچ درمانی وجود ندارد، اما دیابت نوع 1 را می توان با تزریق انسولین، تغذیه و ورزش مدیریت کرد.
اگر فرد مبتلا به دیابت نوع 1 یک وعده غذایی را ترک کند، به شدت تمرین کند یا انسولین بیش از حد مصرف کند، سطح قند خون آنها ممکن است کاهش یابد و منجر به هیپوگلیسمی شود.
علائم این بیماری شامل لرزش، تعریق، سرگیجه، گرسنگی، سردرد و تغییر خلق و خو است. می توان با افزایش سریع قند (مانند ژله ها یا قرص های گلوکز) یا موارد بیشتر مانند میوه درمان کرد.
فرد مبتلا به دیابت نوع 1 باید مواد غذایی حاوی کربوهیدرات های قابل جذب سریع مانند شیرینی ها را در هر زمان داشته باشد.
دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 گاهی اوقات به عنوان یک بیماری سبک زندگی توصیف می شود، زیرا در افرادی که فعالیت بدنی کافی ندارند و افرادی که اضافه وزن یا چاقی دارند، شایع تر است. این نوع دیابت با فشار خون بالا، سطح کلسترول غیرطبیعی و شکل بدن همراه است، جایی که اطراف کمر وزن بیشتری نسبت به سایر قسمت بدن دارد.
دیابت نوع 2 ، شایع ترین شکل دیابت، 85 تا 90% از افراد مبتلا به دیابت و بزرگسالان بالغ (بیش از 40) را تحت تاثیر قرار می دهد، افراد جوان نیز در حال حاضر با افزایش میزان اضافه وزن و چاقی در تعداد بیشتری تشخیص داده می شوند. دیابت نوع 2 به عنوان دیابت غیر وابسته به انسولین یا دیابت بالغ شناخته می شود.
تحقیقات نشان می دهد که دیابت نوع 2 می تواند با تغییرات شیوه زندگی جلوگیری یا به تأخیر بیفتد.
دیابت بارداری چیست ؟
3 تا 8% از زنان باردار، تحت تاثیر دیابت بارداری هستند که در دوران بارداری رخ می دهد. پس از تولد نوزاد، سطح قند خون مادر معمولا به حالت عادی باز می گردد. زنان در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 پس از تجربه دیابت بارداری هستند.
برخی از زنان در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستند. گروه های در معرض ابتلا عبارتند از:
- زنان بالای 30 سال
- زنان با سابقه خانوادگی دیابت نوع 2
- زنانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند
- زنان با نژاد خاص، مانند هند، چینی، ویتنامی، خاورمیانه
- زنانی که در بارداری قبلی دیابت بارداری داشتند
دیابت بارداری می تواند باعث رشد بیش از حد و چربی در کودک شود. اگر سطح قند خون مادر افزایش یابد، کودک ممکن است بزرگتر از حد طبیعی باشد. پس از زایمان، کودک ممکن است سطح قند خون پایین را تجربه کند، به خصوص اگر سطح قند خون مادر قبل از تولد افزایش یابد.
دیابت بارداری می تواند تحت نظارت و درمان قرار گیرد و اگر به خوبی کنترل شود، این خطرات به شدت کاهش می یابد و نوزاد با دیابت متولد نخواهد شد.
مرحله قبل از ابتلا به دیابت
پیش دیابت وضعیتی است که در آن سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است، اگرچه در محدوده دیابت نیست.
پیش دیابت هیچ علائمی ندارد، اما دارای طیف وسیعی از عوامل دیابت از جمله چاقی، سیگار کشیدن، بیماری قلبی، سندرم تخمدان پلی کیستیک و فشار خون بالا می باشد. بدون درمان، حدود ۱ نفر از هر 3 نفر مبتلا به پیش دیابت، به دیابت نوع 2 نیز مبتلا می شوند.
دیابت بی‌مزه چیست ؟
دیابت بی مزه با تشنگی شدید و تکرر ادرار مشخص می شود.
این بیماری به دلیل ترشحات کم هورمون ضد ادراری ایجاد می شود، هورمونی که توسط مغز تولید شده و به کلیه ها دستور می دهد تا آب بدن را حفظ کنند. بدون هورمون ضد ادراری ، آب بیش از حد از بدن به صورت ادرار خارج شده، که باعث می شود فرد مبتلا مقدار زیادی مایعات را در تلاش برای حفظ سطح مایعات خود مصرف کند.
در موارد شدید، فرد ممکن است روزانه تا 30 لیتر ادرار دفع کند. بدون درمان، دیابت بی مزه می تواند باعث کم آبی بدن و در نهایت کما به دلیل غلظت نمک در خون، به ویژه سدیم شود.
نام این وضعیت کمی گمراه کننده است، زیرا به جز علائم تشنگی و دفع حجم زیادی از ادرار، دیابت بی مزه هیچ ارتباطی با دیابت ناشی از قند خون بالا ندارد. بسته به علت، دیابت بی مزه را می توان با داروها، جایگزینی وازوپرسین و رژیم غذایی کم نمک درمان کرد.
عوارض دیابت و آسیب های آن
سطح قند خون بالا می تواند منجر به عوارض جدی شود. این موارد عبارتند از:
- آسیب کلیه (نفروپاتی)
- آسیب چشم (رتینوپاتی)
- آسیب عصبی به پاها و سایر قسمت های بدن (نوروپاتی)
- بیماری قلبی (به عنوان مثال، آنژین، حملات قلبی یا نارسایی قلبی) ، سکته مغزی و مشکلات گردش خون در پاها
- مشکلات جنسی، از جمله اختلال نعوظ
- زخم پا یا عفونت های ناشی از مشکلات گردش خون و آسیب عصبی
آزمایش دیابت ، چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آزمایش قند خون در حالت ناشتا شایعترین آزمایش تشخیصی برای دیابت است.
این آزمایش مقدار گلوکز خون را در حالت ناشتا اندازه گیری می کند (برای مدت زمان زیادی غذا نمی خورد). این کار معمولا قبل از صبحانه انجام می شود.
آزمایش های دیگر برای دیابت شامل تست تحمل گلوکز خوراکی، آزمایش قند خون تصادفی و آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) است.
فرد باید برای آزمایش دیابت به پزشک خود مراجعه کند.
چگونه دیابت را درمان کنیم ؟
هدف درمان جلوگیری از عوارض با کنترل سطح قند خون و همچنین فشار خون و سطح کلسترول و دستیابی به وزن بدن سالم است.
مدیریت بستگی به نوع دیابت دارد، اما می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مصرف روزانه انسولین با تزریق یا پمپ انسولین
- تنظیم رژیم غذایی بنابراین مصرف آن با انسولین و ورزش مطابقت دارد
- افزایش مقدار کربوهیدرات در رژیم غذایی، مانند لوبیا و میوه، که طول می کشد تا توسط بدن جذب شود
- خود نظارتی بر سطح قند خون با آزمایش منظم قطرات خون در یک متر گلوکز
- فعالیت بدنی و ورزش
- داروها و (به طور بالقوه) انسولین در مرحله بعد
- مدیریت وزن
- ترک سیگار
- داشتن آزمایشات های منظم برای عوارض احتمالی دیابت
سبک زندگی و تاثیر آن بر دیابت نوع 2
برای شایع ترین نوع دیابت، دیابت نوع 2 ، تعدادی عوامل خطر هستند که فرد می تواند برخی از آنها را کنترل کند. این موارد عبارتند از:
- داشتن اضافه وزن یا چاقی، به ویژه در اطراف کمر
- سطح پایین فعالیت بدنی، از جمله بیش از 2 ساعت تماشای تلویزیون در روز
- عادات غذایی ناسالم، مانند انتخاب منظم غذاهای پرچرب، قند بالا، نمک بالا یا غذاهای کم فیبر
- سیگار کشیدن
افرادی که در معرض خطر هستند، باید یک آزمایش قند خون آزمایشگاهی (بدون استفاده از یک دستگاه قند خون قابل حمل) توسط پزشک خود انجام دهند تا بررسی کنند که آیا دیابت دارند یا خیر. مهم است که منتظر نمانده تا علائم ایجاد شود، زیرا ممکن است تا زمانی که قند خون بسیار بالا باشد، ظاهر نشود.
خود مراقبتی و پیشگیری از دیابت
پیشنهادات برای مدیریت دیابت عبارتند از:
- فرد می تواند با تیم دیابت در منطقه خود از طریق پزشک ارتباط برقرار کند.
- سطح قند خون خود را به طور مرتب بررسی کند.
- هر دارویی را دقیقا طبق تجویز مصرف کند. بدون اینکه ابتدا با پزشک خود در مورد آن صحبت کند، در قرص های دیابت خود تغییری ایجاد نکند.
- تا جایی که می تواند از نظر جسمی فعال باشد و کمتر بنشیند. راه هایی را پیدا کند که بتواند این فعالیت را حفظ کند.
- یک برنامه غذایی سالم داشته باشد. غذاهای سالم و همچنین مقادیر مناسب را انتخاب کند.
- اگر احساس ناخوشی می کند به دنبال مشاوره پزشکی باشد.
- پیوستن به یک گروه پشتیبانی را در نظر بگیرد.
منبع
